شریعت ناب

????’گزیده ای بر نقش وراثت در شکل گیری صفات روحی و اخلاقی از منظر قرآن

قرآن کریم و معصومینعلیهم السلام در بیش از 14 قرن پیش نه تنها اشاراتی به مساله «وراثت صفات» نموده اند که از مضمون کلام ایشان به دست می آید، بلکه در مواردی به آن تصریح نیز فرموده اند و این در حالی است که کمتر از دو قرن از عمر دانش ژنتیک می گذرد.

برخی آیات و روایات را که می توان در این زمینه مستند قرار داد، عبارتند از:

1- کریمه 77 سوره مبارکه یوسف
«قالوا إن یَسزِق فقَد سَرَقَ أخ لَه مِن قَبل… ؛ (برادران) گفتند: اگر او (بنیامین) دزدی کند، (جای تعجب نیست، چون) برادرش (یوسف) نیز قبل از او دزدی کرد…»

????????گویندگان این سخن همان برادران پدری یوسف هستند و به همین دلیل، یوسف را به بنیامین نسبت داده و گفتند اگر بنیامین امروز پیمانه پادشاه را دزدید خیلی جای تعجب نیست و از او بعید نیست؛ زیرا او قبلا برادری داشت که مرتکب دزدی شد و چنین عملی از او نیز سر زد. پس این دو برادر دزدی را از ناحیه مادر خود به ارث برده اند و ما از ناحیه مادر از ایشان جدا هستیم. (تفسیر المیزان، ذیل آیه شریفه)

این جمله و این اتهام برادران یوسف حاکی از تبرئه خودشان است؛ «یعنی بعید نیست که او دزدی کرده باشد، چون برادری داشت که او م دزدی کرده بود و در این کار وارث یکدیگرند. اما چون ما از طرف مادر با آنها نیستیم، لذا به دزدی دست نزده ایم. (تفسیر احسن الحدیث، ج5، ص161.)

2- کریمه 27 سوره مبارکه نوح
«إنّک إن تَذَرهُم یُضِلّوا عِبادَکَ و لایَلدُوا إلا فاجِرا کَفّارا ؛ چرا که اگر تو آنان را باقی گذاری، بندگانت را گمراه می کنند و جز پلیدکار ناسپاس نزایند».

????????علامه طباطبایی در تفسیر خود چنین می نویسد:
این آیه درخواست هلاکت تا آخرین نفر آنان را تعلیل می کند، و حاصلش این است که: اگر درخواست کردم که همه آنان را هلاک کنی، برای این بود که هیچ فایده ای در بقای آنان نیست؛ نه برای مومنین و نه برای فرزندان خودشان. برای مومنین فایده ندارد برای اینکه اگر زنده بمانند آن چند نفر مومن را هم گمراه می کنند و برای فرزندان خود نیز فایده فایده ندارد زیرا اینان فرزند صالح نمی آورند اگر بیاورند فرزندانی فاجر و کافر می آورند. (المیزان، ج20، ص56)

3- کریمه 28 سوره مبارکه مریم
«یا اُخت هارُون ما کان اَبوکِ امرَأ سَوءٍ و ما کانَت آُمُکِ بَغیّا ؛ ای خواهر هارون، پدرت مرد بدی نبود و مادرت نیز بدکاره نبود».

????????در تفسیر نور از جناب آقای قرائتی آمده است که اَبوکِ … آُمُکِ بَغیّا آمده است که صالح بودن پدر و مادر و خانواده در رفتار و کردار فرزند مؤثر است. (تفسیر نور، ج7، ص261)

@Daneshkhah

وراثت????

یکی از حوزه های پژوهش در علم ژنتیک، رفتاری است که به مطالعه وراثت خصوصیات رفتاری و شکل گیری رفتار بر اساس زنوم می پردازیم وراثت به طور کلی مجموعه خصوصیات و ویزگی های غیر اکتسابی که از اجداد گذشته و از طریق والدین، توسط"ژن ها” به فرزند انتقال می یابد. وراثت یا انتقال ژنتیکی می نامند. وراثت پدیده ای بسیار پیچیده است که تبیین آن در حوصله این نوشتار نیست ولی به طور خلاصه می-توان گفت: هنگامی که تخمک(سلول جنسی ماده) در محیط رحم، توسط سلول جنسی نر یا اسپرماتوزوئید باور می شود، نطفه منعقد می شود. صفاتی که ژن ها به کودک منتقل می شود، ممکن است مستقیم از پدر و مادر و یا اجداد پیشین باشد.

عامل وراثت بر خصوصیات جسمانی فرزند مانند رنگ پوست، تن صدا، چشم، مو، بلندی و کوتاهی قامت و چاقی و لاغری و …؛ و همچنین چگونگی کار کرد اعضای بدن مانند قلب، مغز، معده، سلسله اعصاب و غدد می باشد.

اما تاثیر مهم تر قانون وراثت، در شکل باطنی آن، است؛ شکل باطنی قانون وراثت به این صورت است که خصوصیات بعد روحانی و صفات باطنی و به عبارت دیگر، روحیات فرزند، شبیه صفات و روحیات پدر و مادر یا دست کم یکی از آن هاست و شخصیت درونی، اخلاقی و باطنی او از شخصیت باطنی والدین، تاثیر جدی می گیرد. این امر از نظر اسلام مسلم است که اگر یک کودک از خانواده با ریشه و با نجابت باشد، همین زمینه ساز نجابت اوست. همچنان که اگر درخانواده بی ریشه بزرگ شود، همین، زمینه ساز برای بی نجابتی او خواهد بود. به عبارت روشن تر همان طور که ژن ها، صفات ظاهری پدر و مادر را به فرزند منتقل می کنند روحیات و صفات اخلاقی و روانی آنها را نیز به فرزند انتقال می دهند. مثلا یک مادر حسود که خود در سراشیبی سقوط اخلاقی است، معمولا فرزندانی حسود دارد و فرزندان یک پدر متکبر، مغرور یا خودخواه،بعید است صفات زشت پدر را نداشته باشند. افراد غیرتمند، عفیف و نجیب و نیز اشخاصی که با حیا هستند و حجاب و پوشش مناسب و اخلاقی را رعایت می کنند، معمولا در خانواده هایی تربیت شده اند کهاز نظر حجاب، عفاف، و غیرت، وضعیت مطلوبی داشته اند و در مقابل افراد بی عفت، بی غیرت، بی حیا و بی حجاب، در اکثریتقریب به اتفاق موارد، صفات زشت خود را از خانواده و از پدر و مادر به ارث برده اند. فرزندانی که ذاتا مهربان، دل سوز و خیرخواه هستند و گذشت و ایثار و فداکار ی دارند، این فضائل نیکوی اخلاقی را از پدر و مادر خود به ارث برده اند و پدر و مادر قسی القلب، خودخواه، ظالم و بی رحم، خواه ناخواه صفات ناپسند خود را به فرزندان می کنند.

بنابر این هنگام تولد فرزند، پدر و مادر، زمینه سعادت یا شقاوت او را برای او فراهم کرده اند و کودک از همان لحظه تولد می تواند با زمینه چینی پدر و مادر سعادتمند یا شقاوتمند باشد. همچنان که پیامبر اکرم(ص) فرمودند:” انسان شقی از بطن مادرش شقی است و انسان خوشبخت از بطن مادرش خوشبخت است."(البرهان فی تفسیر القرآن،ج2،ص529)

@Daneshkhah

محیط طبیعی و جغرافیایی
که شامل اموری مانند نوع آب و هوا و منطقه جغرافییایی که فرزند در آن رشد می نماید، درصد پاکی یا آلودگی محیط زیست، مقدار انس فرزند با طبیعت، شهر به لحاظ بودن و یا نبودن و … میشود که در چگونگی رشد و نمو فیزیکی، عقلانی و حتی اخلاقی فرزندانمان تاثیری فراوان دارد و نیز در شکل گیری ساختمان بدنی، قیافه و چهره ظاهری، روحیات معنوی و مذهبی، میزان درایت استعدادهای هوشی، تعیین سن بلوغ و… نقش آفرین است(همان، ص83)

محیط انسانی و اجتماعی
از این میان، تاثیر محیط خانواده بر تربیت و شکل گیری شخصیت فرزند، بسی فزون تر و چشم گیرتر است.این که محیط خانواده برای فرزند تا چه حد لبریز از محبت و سرشار از شور و نشاط باشد این که پدر و مادر تا چه میزان نسبت به یکدیگر و فرزندانشان دارای حس تفاهم، سازگاری و حرمت گذاری باشند این که والدین و دیگر اعضای خانواده واجد چه فضیلت ها و رذلیت های اخلاقی باشند و… نخستین و پر دوام ترین آثار را بر تربیت کودک بر جا می گذارند. از خانواده که بگذاریم محیط های گوناگون دیگری همچون محل زندگی، محیط تعلیم وتربیت، محیط کار، مساجد، مجالس علمی و محافل دینی و مذهبی، اماکن مقدس زیارتی و عرصه-های سیاسی و اجتماعی جامعه، رسانه ها و دوستان و … میتواند بر تربیت فرزند تاثیر گذار باشد(همان،ص84-86).

@daneshkhah 

مفهوم تربیت
“تربیت” واژه ای عربی است که از ریشه “ربو” گرفته شده است و به معنای زیادت، فزونی، رشد و نمو بر آمدن است.(حسن مصطفوی،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،ج 4،ص34)
تربیت یعنی فراهم نمودن زمینه ها و عوامل به فعالیت رساندن یا شکوفا ساختن استعدادهای شخصی انسان در جهت رشد و تکامل اختیاری ذاو به سوی هدف های مطلوب و بر اساس برنامه های منسجم است.(محمد تقی مصباح یزدی، جزوه تعلیم و تربیت، ش429، جلسه اول).
استاد شهید مطهری تربیت را به فعالیت در آوردن استعدادهای درونی می داند
که در شیء وجود دارد. تربیت در این معنا، همه قوای بالقوه انسان را به صورت بالفعل در می آورد. تربیت شامل همه جنبه ها و نواحی وجود دارد که شامل ابعاد جسمانی،عاطفی، عقلانی و معنوی شخصیت فرد است.(تعلیم و تربیت در اسلام،استاد مطهری، ص57).
فرآیند تربیت
در فرآیند تربیت، شناسایی عوامل تاثیر گذار بر شخصیت متربی،امری تعیین کننده و سرنوشت ساز به شمار می آید. در فرآیند تربیت عوامل چون وراثت محیط جنینی، محیط جغرافیایی، محیط خانواده، محیط جامعه، محیط تعلیم و تربیت، رسانه و …نقش دارند.
محیط جنینی
مراد از محیط جنینی، درون رحم مادر در مدت بارداری است. از آنجایی که تغذیه جنین از خون مادر است، تمام تاثیر پذیری جسمی یا روحی مادر در چگونگی رشد جسمی و روحی جنین تاثیر بسزایی دارد. در این دوران، شرایط روانی مادر، روحیات اخلاقی و معنوی او، وضع مزاجی و بدنی وی، کیفیت غذاهایی که مصرف می کند (از نظر پاکی و حلال بودن و نیز از نظر مفید بودن). صداهایی که می شنوند، صحنه ها و منظرههایی که مینگرد، کلامی که بر زبان می راند، لقمه ای که بر دهان می گذارد و … جملگی در شکل گیری شخصیت کودک تاثیر گذارند بدین گونه که یا به شکوفایی استعدادهای فطری کودک کمک می کند و یا در راه به فعالیت رسیدن قابلیت درونی وی ایجاد مانع و مزاحمت می کند(ر،ک، مرتضی آقا تهرانی، خانواده و تربیت مهدوی، ص 79-82)

@daneshkhah

نظافت منزل شهید به نقل از آقای مجتبی سادات فاطمی

حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار از خانواده شهدا وارد منزل همسر شهیدی شدند که مریض بود و وضع خانه اش نابسامان بود.

ایشان ضمن دستور به همراهان برای انتقال همسر مکرمه شهید به بیمارستان، خودشان در حیاط را می بندند و به نظافت منزل مشغول می شوند.
منبع: جلوه آفتاب، ص324